1982-ci il 15 oktyabr tarixində Beynəlxalq Alpinist Assosiasiyalar İttifaqı (UIAA) dağ fəaliyyətləri ilə bağlı “Katmandu Bəyannaməsi”ndə yer alan müxtəlif prinsipləri qəbul etmişdir.
Bu Bəyannamənin dağların, ev sahibi ölkələrin əhalisinin və onların ətraf mühitinin qorunmasına dair müddəaları nəzərə alınaraq, ekspedisiyaların hazırkı inkişaf səviyyəsi fonunda Bəyannamənin xüsusi bir Kodekslə tamamlanmasının vacib olduğu müəyyən olunmuşdur. Bu Kodeks alpinistləri ekspedisiyadan əvvəl, ekspedisiya zamanı və ondan sonra düzgün davranış prinsipləri ilə istiqamətləndirəcək.
UIAA Ekspedisiya Komissiyasının təklifi əsasında UIAA Baş Assambleyası aşağıda sadalanan Etik Kodeks prinsiplərini qəbul etmiş və üzv assosiasiyalara bu prinsipləri yaymağı və ekspedisiyaların onlara riayət etməsini təşviq etməyi tövsiyə etmişdir.
Ekspedisiya aşağıdakılara əməl etməlidir:
1. Ev sahibi ölkənin qaydalarına hörmət etmək.
Bu o deməkdir ki, ekspedisiya ölkəyə daxil olmamışdan əvvəl qaydalar barədə tam məlumatlı olmalı, onlara riayət etmək üçün lazım olan vasitə və avadanlıqlara malik olmalıdır. Ekspedisiya səfərin bütün aspektləri və tələbatları üçün tam hazırlıqlı olmalıdır.
2. 1982-ci il Katmandu Bəyannaməsinə hörmət etmək.
3. Ekspedisiyaların idman xarakterini təmiz alpinizm ruhunda qorumaq və inkişaf etdirmək.
Bu isə ekspedisiyanın aşağıdakıları nəzərə almasını tələb edir:
-
müasir Himalay dırmanışının inkişafına uyğun logistika və taktika qəbul etmək;
-
məqsədlə mütənasib olmayan maliyyə və ya maddi vasitələrin istifadəsindən çəkinmək;
-
uğur əldə etmək üçün süni vasitələrdən və ya dərmanlardan istifadə etməmək.
4. Hansı taktika və strategiya seçilməsindən asılı olmayaraq hər kəsin təhlükəsizliyini təmin etmək.
Xüsusilə də:
-
vadi hambalları,
-
yüksək dağ (HA) hambalları,
-
ekspedisiya üzvləri və digər yerli iştirakçılar üçün təhlükəsizlik prioritet olmalıdır.
5. Ev sahibi ölkədən olan ekspedisiya üzvlərinin mümkün qədər çox texniki fəaliyyətlərdə iştirakını təmin etmək.
Bu, onların alpinizm sahəsində təlimə başlaması və ya mövcud təcrübələrini genişləndirmələri üçün vacibdir.
6. Ekspedisiya başa çatdıqdan sonra obyektiv və dəqiq məlumat vermək.
Bu məlumatlara daxildir:
-
ekspedisiyanın gedişi,
-
qarşılaşılan problemlər,
-
əldə olunan nəticələr,
-
hər hansı faydalı sənədli məlumat.
7. Faktların dəyişdirilməsindən və ya şişirdilməsindən çəkinmək.
Xüsusilə reklam məqsədilə:
-
KİV-də və ya ekspedisiya haqqında məqalələrdə faktların təhrif edilməsinə yol verilməməlidir.
8. Həmrəylik və qarşılıqlı yardımı nümayiş etdirmək.
Bu, yalnız ekspedisiya daxilində deyil, həm də:
-
yerli əhali ilə,
-
çətin vəziyyətə düşə biləcək digər ekspedisiyalarla əməkdaşlığı əhatə edir.
9. Digər ekspedisiyaların avadanlıqlarına hörmət etmək.
-
Onların icazəsi olmadan həmin avadanlıqlardan istifadə etmək qadağandır.
10. Qalma müddətinin sonunda dağı mümkün qədər təmiz şəkildə tərk etmək.
Bu xüsusilə aşağıdakıların yığışdırılmasını nəzərdə tutur:
-
sabit iplər,
-
yüksək düşərgələrin qalıqları və digər izlər.
Bu prinsip Katmandu Bəyannaməsinin ruhuna tam uyğundur.
Mənbə: https://www.theuiaa.org/documents/declarations/UIAA_Declaration_EthicalCodeforExpeditions.pdf
