Dağ Etikası, dağçılara və dırmanışçılara təbiətə və digər insanlara hörmətlə yanaşmağı öyrədir. Fərdi məsuliyyət, komanda ruhu və təhlükəsizlik prinsipləri hər fəaliyyətin əsasını təşkil edir. Xarici ölkələrdə mədəniyyətə hörmət göstərmək və yerli dırmanış etikasına əməl etmək vacibdir. Dağlarda iz qoymamaq və təbiəti qorumaq hər bir dağçının öhdəliyidir. Bu prinsiplərə əməl etməklə dağların gözəlliyi gələcək nəsillər üçün qorunmuş olur.
10.10.2009 tarixində Porto şəhərində qəbul edilən dəyişikliklərlə
Hüdudlarını aş, ruhunu yüksəlt və zirvəyə doğru irəlilə
1. Fərdi Məsuliyyət
Dağçılar və dırmanışçılar yardımın hər zaman əlçatan olmadığı və qəza riskinin mövcud olduğu şəraitdə fəaliyyət göstərirlər. Bu səbəbdən onlar bu fəaliyyəti öz məsuliyyətləri ilə həyata keçirir və təhlükəsizliklərinə özləri cavabdehdirlər. Hər bir şəxsin davranışı nə ətrafdakı insanları təhlükəyə atmalı, nə də ətraf mühitə zərər verməlidir. Məsələn, yeni və ya mövcud marşrutlara ankerlərin vurulması avtomatik olaraq qəbul edilə bilən hərəkət sayılmır.
2. Komanda Ruhu
Komanda üzvləri qrupun bütün üzvlərinin ehtiyac və imkanlarını nəzərə almaq üçün kompromis etməyə hazır olmalıdırlar. Dırmanış və ya yürüş o zaman ən uğurlu olur ki, komanda üzvləri bir-birini dəstəkləyib ruhlandırırlar.
3. Dağçılıq və Dırmanış Birliyi
Dağlarda və ya qayalarda qarşılaşdığımız hər bir insan eyni hörmətə layiqdir. Hətta uzaq bölgələrdə və stresli vəziyyətlərdə belə, başqalarına özümüzə davranılmasını istədiyimiz kimi davranmalıyıq.
4. Xarici Ölkələrə Səfər
Xarici ölkələrə qonaq olaraq gedəndə nəzakətli və təmkinli davranmalıyıq. Yerli insanlar və onların mədəniyyətinə hörmət etməliyik — onlar bizim ev sahiblərimizdir. Yerli dırmanış etikasını və üslubunu gözləməli, ənənəyə zidd olan və ya etikası müəyyən edilməmiş yerlərdə deşik qazmaqdan və ya bolt vurmaqdan çəkinməliyik. Müqəddəs yerləri və dağları hörmətlə qarşılamalı, yerli iqtisadiyyata və insanlara faydalı olmağın yollarını axtarmalıyıq. Xarici mədəniyyətləri anlamaq dırmanış təcrübəsinin vacib hissəsidir.
5. Dağ Bələdçiləri və Digər Liderlərin Məsuliyyəti
Peşəkar dağ bələdçiləri, digər liderlər və onların rəhbərlik etdikləri qrupların üzvləri öz rollarını dəqiq anlamalı və digər qrupların azadlıq və hüquqlarına hörmət etməlidirlər. Bu bəyannamə dağ bələdçilərinin peşəkar birliklərinin yüksək fəaliyyət standartlarını tanıyır.
6. Təcili Hallar, Yaralanma və Ölüm
Təcili hallar, ağır qəzalar və ölüm riski dağ fəaliyyətlərinin ayrılmaz hissəsidir. Bu səbəbdən dağ idmanları ilə məşğul olan hər kəs riskləri başa düşməli, uyğun bacarıq, bilik və avadanlığa sahib olmalıdır. Həmçinin başqalarına yardım etməyə hazır olmalı və faciənin nəticələri ilə üzləşməyə hazır olmalıdır. Xüsusilə kommersiya operatorlarından gözlənilir ki, müştərilərinə məqsədlərinin başqalarının xilası naminə yarımçıq qala biləcəyini əvvəlcədən bildirsinlər.
7. Giriş və Təbiətin Mühafizəsi
Məsuliyyətli şəkildə dağlara və qayalara çıxış hüququnun fundamental bir azadlıq olduğuna inanırıq. Təbiəti və landşaftı qorumaq üçün fəaliyyətimizi həmişə ekoloji cəhətdən həssas şəkildə həyata keçirməliyik. Dırmanışçılar və mühafizə təşkilatları arasında razılaşdırılmış giriş qaydalarına və məhdudiyyətlərə riayət etməliyik.
8. Üslub
Dırmanışda təcrübənin keyfiyyəti və problemin necə həll edilməsi nəticədən daha vacibdir. Qaya və dağ səthində iz qoymamaq hər birimizin məqsədi olmalıdır.
9. İlk Çıxışlar (First Ascents)
Bir marşrutun və ya dağın ilk dəfə fəthi yaradıcı bir fəaliyyət sayılır. Bu proses bölgənin ənənə və dırmanış üslubuna uyğun şəkildə həyata keçirilməlidir. Çıxışın necə edildiyi isə tam dəqiqliklə sənədləşdirilməlidir.
10. Sponsorluq, Reklam və İctimai Əlaqələr
Sponsorlara və dırmanışçılara aid əməkdaşlıq dağ idmanlarının maraqlarına xidmət edən peşəkar münasibət olmalıdır. Dağçılıq ictimaiyyəti media və ictimaiyyəti düzgün və fəal şəkildə məlumatlandırmağı öz üzərinə götürməlidir.
11. Dağçılıqda Əlavə Oksigendən İstifadə
Yüksək hündürlük dağçılığında əlavə oksigendən istifadə uzun müddətdir ki, müzakirə mövzusudur. Bu mövzuda tibbi və etik aspektlər fərqlənir. Tibbi amillər bütün dağçılar üçün ən önəmli məsələ olmalıdır. Etik məsələlər isə hər bir dağçının şəxsi qərarıdır — lakin oksigen istifadə olunarsa, boş balonların dağdan çıxarılması planlaşdırılmalıdır.
12. Yüksək Hündürlükdə Kommersiya Ekspedisiyaları
Xüsusilə 8000 metrlik və ya xilasetmə imkanları məhdud olan qarşılaşdırıla bilən zirvələrə çıxışı təşkil edən, lakin kvalifikasiyası olmayan operatorlardan gözlənilir ki, müştərilərinin imkanlarını düzgün qiymətləndirsinlər. Belə müştərilərin təhlükəsizliyi üçün bütün tədbirlər görülməli, həmçinin onlara planların dağda köməyə ehtiyacı olanlara yardım məqsədilə dəyişdirilə biləcəyi barədə əvvəlcədən xəbərdarlıq edilməlidir.
Mənbə:https://www.theuiaa.org/mountain-ethic-declaration/
