Azərbaycan mətbəxi sadəcə yemək deyil – bu, qədim ənənələrin və yerli ləzzətlərin birləşdiyi unudulmaz bir səyahətdir. Hər bir yemək sizi yeni dadlarla tanış edir və ölkəmizin zəngin mədəniyyətini kəşf etməyə dəvət edir.
Azərbaycan mətbəxi sadəcə yemək deyil – bu, qədim ənənələr, ailə dəyərləri və regional mədəniyyətin dadla ifadəsidir. Ölkəmizin hər bölgəsi özünəməxsus ləzzətləri və kulinariya sirrləri ilə seçilir. Burada hər yemək həm gözü, həm də damağı sevindirir, hər ədviyyat və hər bişirmə üsulu bir hekayə danışır.
Azərbaycan mətbəxində yalnız əsas yeməklər deyil, həmçinin şirniyyatlar, çay mədəniyyəti və yerli şərablar da böyük önəm daşıyır. Hər bir təam ölkənin zəngin tarixini və mədəniyyətini dadmaq imkanı verir. Burada yemək sadəcə qida deyil – o, səyahət, kəşf və unudulmaz təcrübədir.
Aşağıda Azərbaycanda mütləq dadmalı olduğunuz əsas kulinariya təcrübələrini kəşf edə bilərsiniz.
1. Plov — Azərbaycan mətbəxinin tacı
Plov Azərbaycan kulinariya ənənələrinin ən parlaq nümunəsidir. Zəfəranlı düyü, xüsusi hazırlanan qazmaq və ət–meyvə qarışığından ibarət içlik (“gara”) bu yeməyi həm dad, həm də təqdimat baxımından unikal edir. Plov yalnız yemək deyil — qonaqpərvərliyin, bayramların və milli mədəniyyətin ayrılmaz hissəsidir.
Plovun özəlliyi:
-
Düyü və içlik ayrı bişirilir.
-
Alt hissədə xırtıldayan qazmaq hazırlanır.
-
Düyü zəfəranla rəng və aroma alır.
-
Hər bölgənin özünəməxsus plov stili var.
Şah Plovu:
Şah plovu Azərbaycan mətbəxinin ən təntənəli yeməklərindən biridir. Qazmaq bütün qazanı örtür, içlik isə ət, quru meyvələr, şabalıd və ədviyyatlardan hazırlanır. Süfrəyə çevrilərək çıxarılan bu plov qızıl tac formasını xatırladır.
Regionlara görə plov növləri:
-
Bakı plovu — zəfəranlı düyü ilə
-
Qarabağ plovu — müxtəlif ət və göyərti qarışıqları ilə
-
Gəncə-Qazax plovu — ədviyyatlı dadı ilə
-
Şəki-Zaqatala plovu — qoz-fındıq ilə
-
Lənkəran plovu — turşməzə notları ilə
-
Naxçıvan plovu — qurut və balqabaqlı xüsusi içliklə
Hər bölgə plova özünəməxsus çalar əlavə edərək həm dadını, həm də təqdimatını daha zəngin edir.
2. Dolma — ənənənin və birliyin rəmzi
Dolma Azərbaycan mətbəxinin ən qədim və sevilən yeməklərindən biridir. Adətən üzüm yarpağına bükülən bu yemək həm dadı, həm də hazırlanma prosesi ilə milli birlik və qonaqpərvərliyin simvoludur. Dolma ailə süfrələrinin, bayramların və xüsusi günlərin ayrılmaz hissəsidir.
Dolmanın hazırlanma xüsusiyyətləri:
-
İçlik: qoyun və ya mal əti, düyü, şüyüd, cəfəri, nanə, soğan və müxtəlif ədviyyatlar
-
Yığcam şəkildə yarpaqlara bükülür
-
Süfrəyə çox vaxt sarımsaq qatığı ilə təqdim olunur
Dolma növləri:
-
Yarpaqlı dolma — üzüm yarpağında ətli içliklə hazırlanır
-
Badımcan, bibər və pomidor dolması — tərəvəz içlikli, yay aylarında məşhurdur.
-
Kələm dolması — soyuq mövsümdə, yumşaq toxumalı və ətli
-
Qarışıq dolma — süfrədə həm yarpaq, həm tərəvəz dolmaları birlikdə verilir
3. Kabablar — açıq havanın ətri və dadı
Azərbaycan kababları texnika və ləzzət baxımından zəngindir:
-
Lülyə kababı — qiymə ət, quyruq yağı və soğan qarışığı şişdə bişirilir
-
Xan kababı — ətin xüsusi yağlı, nazik təbəqəyə bükülməsi ilə hazırlanır
-
Tikə, cücə, quzu çöp, tava və küyü kababları — ənənəvi növlər
Kabablar adətən lavaş, sumaq, təzə soğan və qril tərəvəzlərlə təqdim olunur.
4. Şirniyyatlar — şirin ənənələrin incə zərifliyi
Paxlava — qat-qat xəmirin arasına qoz və ya badam içliyi qoyularaq hazırlanır. Xüsusilə Şəki paxlavası düyü unlu xəmir və ipək kimi şərbəti ilə tanınır.
Şəkərbura — aypara formalı, içi qoz-şəkər qarışığı ilə doldurulan, əl ilə verilən naxışlarla seçilən milli şirniyyat. Novruzun əsas simvoludur.
Bundan əlavə:
-
Şorqoğal — sarıkök və ədviyyatlı, qat-qat duzlu şirniyyat
-
Fəsəli — nehrə yağı ilə qızardılmış, içi şəkərlə doldurulan şirniyyat
-
Qatlama — yağlı, xırtıldayan qat-qat şirniyyat
-
Bamiya və şəkərçörək — çay süfrələrinin klassik qəlyanaltıları
Azərbaycanın hər bölgəsinin özünəməxsus şirniyyat ənənəsi var və hər biri süfrəyə həm zəriflik, həm də qədim mətbəx mədəniyyətinin ruhunu gətirir.
5. Çay — qonaqpərvərliyin ruhu
Azərbaycan çay mədəniyyəti qədimdir və gündəlik həyatın bir parçasıdır. Çay ənənəvi armudu stəkanında verilir, bu forma çayın uzun müddət isti qalmasına kömək edir.
Çayxanalar sosial həyatın mərkəzidir — insanlar burada söhbət edir, domino və nərd oynayır, qonaqları qarşılayır. UNESCO irsinə daxil edilib.
6. Şərab — qədim ənənələrin davamı
Qırmızı şərablar: Mədrəsə, Saperavi, Cabernet Sauvignon & Merlot
Ağ şərablar: Rkatsiteli, Bayan Şirey, Chardonnay
Qızılgül (Rose) şərablar: yüngül, təravətli, yay mövsümündə sevilir
Qırmızı desert şərabları: Ağstafa və Şəmkir, qatı, şirin və meyvəli dadı ilə təqdim olunur
Məşhur şərab bölgələri: Şamaxı, Gəncə-Qazax, Şərqi Zəngəzur (Kəlbəcər, Laçın, Füzuli), Şəmkir və Ağstafa, Naxçıvan. Hər bölgə özünəməxsus torpaq, hava və ənənə ilə şərabın dadını fərqləndirir.
7. Regional ləzzətlər — hər bölgənin öz imzası var
-
Düşbərə — kiçik ətli xəmir xörəyi, şorba şəklində
-
Kətə (Qarabağ) — içlikli, yumurta sürtülmüş xəmir
-
Qovurma şorbası (Naxçıvan) — saxlanmış ət, kartof və gavalı
-
Piti (Şəki) — gil qabda bişən, iki mərhələdə yeyilən şorba
-
Lavəngi (Lənkəran) — içi qoz və soğanla doldurulmuş toyuq və ya balıq
-
Skan (Qusar) — içlikdə ət, kartof, soğan, göyərti və ədviyyatlar
-
Quba paxlavası — qat-qat xəmirdən, qoz və badam içlikli
-
Qax xəngəli — kiçik ətli xəmir yeməyi, adətən şorba ilə birlikdə
-
Qutab (Gəncə) — göyərti, ət və pendir ilə nazik xəmir arasında
Bu yeməklər Azərbaycanın mətbəx zənginliyini və regional dad müxtəlifliyini daha dərindən göstərir.
Mətbəxt və şərab turumuz üçün linkə keçid edə bilərsiniz: Azərbaycan Şərab, Mətbəx və Mədəniyyət Turu
